Vandaag de dag wordt koffie op vele manieren gemaakt; het keramiek en papieren filter heeft plaats gemaakt voor de percolator, de ‘echte’ espressomachine en de laatste 15 jaar hebben de pads en cups (capsules) een belangrijke plaats verworven in de wereld van de koffie.

De gezondheidsaspecten van koffie komen hier niet aan bod want daar zijn heel veel onderzoeken over gepubliceerd; koffie, met mate, is supergezond en preventief goed tegen onder andere: dementie, geheugenverlies überhaupt, een aantal kankersoorten, verbetert de longfunctie en nog veel meer.

De laatste tijd is er ook veel onderzoek gedaan naar de verschillen in bereiding van het kopje koffie, en dit keer niet persé naar de verschillen in smaak, maar meer qua gezondheidsaspecten van de bereiding. Deze onderzoeken zijn veel minder bekend. Vandaar dit artikel.

Waar we rekening mee houden:

• Acrylamide
• Furan gas
• Cholesterol (door cafestol)
• Bacterieën
• Milieu
• Plastics waaronder BPA, BPF, BPS and Phthalates
• Aluminium

Acrylamide is een stof die onder andere gevormd wordt door verwarming (het branden) van de koffiebonen. Sinds enige jaren is bekend dat acrylamide tot de sterkere kankerverwekkende stoffen behoort. Het slechte nieuws is dat alle koffie acrylamide bevat. Het goede nieuws is dat niet elke hoeveelheid acrylamide meteen heel slecht is voor je. Daarnaast is geheel vermijden onmogelijk; het zit ook in brood, chips, koekjes, toast, crackers, frites, gebakken aardappelen en nog veel meer.

Acrylamide en koffie

Op het moment dat de branderij de bonen gaat branden zoals dat heet, ontstaat acrylamide, meer en meer. Hoe langer je daar echter mee doorgaat hoe meer het percentage acrylamide weer gaat zakken. De echte Italiaanse branding. De z.g. ‘dark roast’ of dubbel gebrande bonen hebben daarom de minste acrylamide. In Californië en wat dichterbij Spanje worden de koffiemerken regelmatig onderworpen aan een acrylamide test. In Nederland en België is dat helaas nog niet het geval. Ook de soort bonen hebben invloed: Robusta bonen bevatten bijna 800%meer acrylamide dan arabica bonen al wordt het verschil kleiner naarmate de bonen donkerder gebrand worden. Voordat je nu overstapt op oploskoffie; de hoeveelheid acrylamide daarin is nog vele malen hoger dan ‘verse’ koffie.
Het advies: Spaanse en Italiaanse koffiemerken scoren vaak het best qua acrylamide en zorg dat je een dark roast / dubbel gebrande koffie gebruikt die geheel of grotendeels uit Arabica bonen bestaat.
Noot: er wordt in Zuid-Europa vaak een proces toegepast dat ‘Torrefacto’ genoemd wordt, waarbij een deel van de bonen gesuikerd wordt, gemengd met gewone bonen en op lagere temperatuur maar wel langer gebrand wordt. Het effect hiervan op zowel het acrylamide gehalte als het furon gas is niet bekend, maar gezien de wijze van ontstaan van zowel acrylamide als furon zou het zeker kunnen dat deze voor een groot deel geëlimineerd zijn door deze wijze van branden.

Furan (gas)

Koffie bevat altijd een hoeveelheid furon gas. Furon is een een giftige, kankerverwekkende stof. De hoeveelheid furon is te beïnvloeden door het proces van branden van dekkoffie; hoe lager de temperatuur van het branden (max 140 graden), hoe minder furon gas. Helaas wordt de hoeveelheid acrylamide dan aanzienlijk meer (tot 500% meer). Elke zetmethode heeft echter andere eigenschappen en de een geeft meer furon gas per koffie kopje dan een andere zetmethode.

Hoogste furon gas per kopje koffie:
(117 tot 244 nanogram /per milliliter koffie)

• Caps (capsules) zoals Nespresso, Dolce Gusto, Tassimo

Medium furon gas per kopje koffie:
(43 tot 146 nanogram /per milliliter koffie)

• Espressomachine (ouderwets, net als in een café)

Minste furon gas per kopje koffie:
(20 tot 78 nanogram /per milliliter koffie)

• Percolator (de ouderwetse koffie druppelaar) met papieren filter
• Koffiepad apparaten met papieren pads, zoals de Senseo

Onbekend:

• E.S.E pads (soort kleine senseo pads maar voor hoge kwaliteit 19 bar machines)

Dit waren de conclusies van een studie uitgevoerd door onderzoekers van de Universiteit van Barcelona (Spanje) vakgroep Analytische Chemie.

Advies: koffie vermijden is niet nodig, de laagste waardes zijn veilig en weet dat ook andere warme dranken furon gas in zich hebben. Het gaat er om dat je niet teveel binnenkrijgt. Het beste is een percolator (of handmatig opschenken) of Senseo.

Milieu

Al in 2016 werden er jaarlijks zoveel koffie-cups verkocht dat als je deze naast elkaar legt (rakend) je meerdere keren de hele wereldbol om kunt… per jaar. Alleen al vanuit dat standpunt is het raadzaam plastic of aluminium cups te vermijden. Aluminium heeft ook nog als nadeel dat er veel energie verbruikt wordt bij de aluminium productie. Natuurlijk is papier ook niet heilig (denk maar aan het Finse milieu-rapport waarin de milieu organisatie schoorvoetend haar leden moest adviseren voortaan liever plastic tasjes te gebruiken in plaats van een katoenen tas… omdat je een katoenen tas 10.000 keer moest gebruiken om dezelfde impact op de natuur te hebben als 10.000 plastic tasjes) maar de hele wereld volgooien met duizenden cups per huishouden per jaar (365 dagen x 2 personen x 4 cups = 2920 cups per jaar) is ook niet echt een mooi toekomst perspectief.
Senseo pads (de gewone koffie, niet cappuccino, chocolademelk e.d.) zijn nagenoeg plastic vrij.
E.S.E. pads zijn 100% vrij van plastic (dat is verankerd in de licentie eisen van het ESE consortium)
Noot: ook de papieren omhulsels van een Senseo pad die melk bevat (of chocomel) bevatten vaak een stof die Polyetheen heet. Zie details bij het kopje ‘Plastics’.

Plastics

Plastic soorten zoals BPA, BPF, BPS en Phthalates zitten vaak verwerkt in plastic koffie cups. Een aantal merken hebben aangegeven dat hun cups geheel vrij zijn van de genoemde stoffen. Onderzoek heeft echter aangetoond dat ook de koffie vervaardigd met plastic koffie-cups die BPA, BPF, BPS en Phthalates vrij zijn toch nog verstoringen opleveren in het endocriene hormoonstelsel, leiden tot gewichtstoename en vruchtbaarheidsproblemen. Ook leverde de koffie uit deze cups oestrogeen activiteit op, zowel bij mannen als vrouwen.
Ook gekoppeld aan het gebruik van plastic cups is de stijging van de bloeddruk; na één kopje koffie gemaakt met een cupje dat geheel of gedeeltelijk uit plastic bestaat, stijgt de bloeddruk met gemiddeld 20%.
Noot: ook de papieren omhulsels van een senseo pad die melk bevat (of chocomel) bevatten vaak een minimale hoeveelheid van een stof die Polyetheen heet (daar worden ook alle moderne waterleidingen van gemaakt) om te zorgen dat de pads niet uit elkaar vallen. Polyetheen bevat alleen koolstofatomen en waterstofatomen en bij verbranding komt alleen koolstofdioxide en water vrij. Zonder verbranding wordt polyetheen echter slecht afgebroken dus is niet wenselijk als zwerfvuil.
* papieren senseo pads waar puur koffie in zit, zijn over het algemeen vrij van polyetheen maar bevatten hennep pulp.
** papieren E.S.E pads zijn geheel vrij van plastics.

Advies: plastic koffie cups eigenlijk geheel vermijden.

Aluminium

Een aantal merken gebruikt cups die geheel of gedeeltelijk uit aluminium vervaardigd zijn. In eerste instantie zijn sommigen geneigd dit te prefereren boven het gebruik van plastic. Als we de milieu aspecten buiten beschouwing laten heeft het gebruik van aluminium echter een heel groot nadeel; het is direct gekoppeld aan alzheimer, depressie, angsten, autisme en auto-immuun ziektes.
Noot: Nespresso (Nestle) heeft aangegeven dat de de (originele) Nespresso aluminium cups van binnen gecoat zijn met een plantaardige olie waardoor het aluminium niet zou oxideren en het aluminium niet in de koffie terecht zou moeten komen. Er is echter wel sprake van perforatie van het aluminium op twee vlakken en er is sprake van hoge druk en heet water waardoor de olie oplost. Ons inziens nog steeds niet wenselijk.
Advies: beter vermijden.

Cholesterol (door cafestol)

Koffie kan je cholesterol aanzienlijk verhogen, en dan met name de LDL (slechte) cholesterol soort. Ook dit is echter per soort koffie en vooral bereiding anders. De stof (in koffie) die de meeste slechte invloed heeft op je cholesterol niveau is Cafestol. Vooral als je al neigt naar ene hoog cholesterol niveau in je bloed kan je hier beter niet teveel van binnenkrijgen. En dat kan gelukkig. De stof Cafestol blijft grotendeels achter in een papieren filter zoals gebruikt wordt in een percolator en de pad van een Senseo apparaat. Espresso, koffie van een cafetière of Turkse koffie bevat achter aanzienlijk meer cafestol.

• Filterkoffie: 0,1 mg / kopje
• Koffie pads (papier): 0,1 mg / kopje
• Oploskoffie: 0,2 mg / kopje (200% meer))
• Koffie capsule (zoals Nespresso etc) 1,0 (1000% meer)
• Espresso apparaat 1,5 mg / kopje (1500% meer)
• Cafetière 3,5 mg / kopje (3500% meer)
• Turkse koffie: 4.0 mg / kopje (4000% meer)

Maar hoe schadelijk is cafestol ofwel hoeveel kopjes kan je drinken voordat je cholesterol echt stijgt? Bij de filter koffie soorten kan je feitelijk ongelimiteerd koffie drinken. Bij espresso of de Nespresso-achtigen ligt de limiet op 2 of soms 3 kopjes. Bij de cafetière en Turkse koffie maximaal 1 kopje per dag.
Noot: in meerdere landen, ook in Europa, moet je naar de arts voor onderzoek als je cholesterol te laag is! Er is een verband tussen een laag cholesterol niveau in je bloed en de levensverwachting. Weet dat de theorie achter cholesterol (goed of slecht) voortdurend in beweging is en onderhevig aan verschillende visies.
Advies voor nu: Percolator of Senseo.

Bacteriën

In Pittsburg, USA is een test gedaan. 28 machines werden getest op de aanwezigheid van bacteriën in de watertank, de slangen en pijpen en de opvangbak. De uitslag is schokkend. 4 miljoen bacterie koloniën in één machine was niet ongewoon. Ook E.coli (ontlasting), Staphylococcus (MRSA ofwel de superbacterie), Streptococcus and Pseudomonas aeruginosa werden aangetroffen. Zonder in al teveel details te treden was er in elke machine een soort slijm aanwezig op de binnenkant van tank en slangen en dergelijke dat deze bacteriën bevatte. Ook na een aantal spoelbeurten met pure azijn of ontkalker zaten de bacteriën er nog in.
Zeker bij dit onsmakelijke onderwerp eindigen we graag met de oplossing:

• geen machine die kant-en-klare cups gebruikt
• geen machine waar de cups in een opvangbak vallen
• kies een machine waar het water echt 100 graden bereikt
• de machine moet je geheel kunnen laten leeglopen
• machine minimaal eens per maand geheel leegmaken en preventief schoonspoelen

Advies: opschenken met de hand is de enige methode die 100% schoon is. Als je voor het gemak gaat, is de Senseo de enige verantwoorde optie; water bereikt 100 graden celsius en de machine is eenvoudig geheel leeg te maken door de (afgekoelde) machine onderste boven te houden.

De koffie

Welke zetmethode je uiteindelijk ook kiest, de koffie zelf is van wezenlijk belang. Arabica of Robusta bonen (dat zijn echt verschillende soorten koffiebonen) of een mix daarvan, kort of lang gebrand, de maling en liefst ook nog verantwoord verbouwd zijn alle zaken waar je dan rekening mee kunt houden. Als je de verschillen niet echt kent kan je dit zelf testen: een kopje roodmerk van Douwe Egberts (dat is robusta) en een kopje Illy koffie (100% arabica).
Als laatste ook nog een noot over de hoeveelheid cafeïne; robusta bevat 100 tot 250% meer cafeïne dan arabica. Vandaar dat sommigen wat gaan trillen of zweten van een kopje ouderwets roodmerk. Zie ook de noot bij acrylamide over het Torrefacto proces. Als je mocht kiezen voor papieren pads; zorg dat deze nooit bestaan uit gerecycled papier; dat bevat veel inkt en andere chemische toevoegingen.

Nawoord

Dit artikel komt voort uit onze eigen afweging om tot een verantwoorde en toch fijne koffiemachine keuze te komen. In onze situatie is dat, ondank de voorliefde voor de echte espressomachine, een moderne Senseo geworden. Deze gebruikt pads van papier, het water wordt 100 graden dus minder kans op bacteriën, de machine kan je geheel legen, geen plastic afval per koffie kopje en er zijn heerlijke merken koffie verkrijgbaar voor het apparaat.